Sendikamız Genel Sekreteri S.Burçin POYRAZ ve Engelliler Komisyonu Başkanı Serhat SARIBOĞA’dan oluşan heyet ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Önal ÜNALTEKİN’i Makamında Ziyaret Ettik.
Engelli istihdam politikasında gördüğümüz aksaklıklar ve çözüm önerilerimiz ile Kamuda Görevli Engelli Personelin Kamusal Haklarının Genişletilmesini içeren Raporumuzu Genel Müdür Yardımcısı Önal ÜNALTEKİN’e sunduk.
Görüşmede; özellikle ilk işe başlamada en az ortaöğretim mezunu olan engelli personelin memur unvanlarına atanması gerekliliği üzerinde duruldu. Engel durumlarına uygun olmayan hizmetli unvanlı istihdamının uygulamada personeli ve idareciyi karşı karşıya getiren bir durum olduğu üzerinde duruldu.
Ayrıca; istihdam şeklinde yapılacak değişiklikten sonra şuan mevcut olarak görev yapan engelli personelin bir defaya mahsus öğrenimlerine uygun kadrolara atanması için gerekli yasal düzenlemenin yapılması için çalışma başlatılması talebimiz Sayın Genel Müdür Yardımcısına iletilmiştir.
Bu vesileyle heyetimize karşı göstermiş olduğu samimi ve misafirperver tavrından ötürü Sayın Önal ÜNALTEKİN’e bir kez daha teşekkür ederiz.
TEÇ-SEN GENEL MERKEZİ
KAMUDA GÖREVLİ ENGELLİ PERSONELİN KAMUSAL HAKLARININ GENİŞLETİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Ülkemizin tamamında, pek çok kamu kurum ve kuruluşlarında,her türde engel grubuna mensup çeşitli hizmet sınıflarında Ocak 2020 itibariyle 57 bini aşkın engelli kamu çalışanı mevcuttur. Atalete terk edilmiş, önyargılar sebebiyle vasatın altında bir görev ile vazifelendirilmiş, kapasite ve becerileri görmezlikten gelinen pek çok engelli kamu çalışanı mevcuttur. Sözkonusu çalışanlara sahip oldukları bilgi, beceri ve kapasite ölçüsünde birgörev tasarımı yapılarak, hak ettikleri muameleyi görmeleri, ülkemizin de tarafolduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları sözleşmesinin bir gereğidir. Engellibireylerin istihdam edilmesi kadar, istihdam edilenlerin iş sürecine dahiledilmesi de önem arz etmektedir.
Bu çerçevede,
1.)Kamuda ve özel sektörde engelli istihdam oranı en az % 6(yüzde altı) olarak güncellenmelidir.
2.)Yılda iki defa tercihlerin alınmasıuygulaması hayata geçirilerek engellilerin atamaları (Engelliler Haftası-10-16Mayıs ve Dünya Engelliler Günü-3 Aralık) yapılmalıdır.
3.)Engelli olarak görev yapan personel, 15-20 yıllık hizmeti sonrasındaengeli ve oranlarına göre isteği doğrultusunda emekli olabilmekte, dolayısıylaüçüncü, ikinci ve birinci dereceye ulaşana dek çalışması ve bu derecelerdenemekli olması mümkün görünmemektedir. Bu nedenle engelli personelinderece ve kademe işlemleri düzenlenerek emekli maaşlarındaki düşüşün minimum seviyede olması sağlanmalıdır. Engelli olarak görev yapan personele normal kademe ilerlemelerine ek olarak her 2 yıl için 1 kademe ilerlemesi verilmesi gerekmektedir.
4.)1.10.2008 sonrası memur olan engelli personel için 5434 sayılı kanuna göre emeklilik haklarının devamının sağlanması gerekmektedir.
5.)Engelli personelin yıllık izinleri tekrar düzenlenerek ilk 5 (beş) yıl boyunca 20 (yirmi) gün, 5. yılı doldurduktan sonra 30 (otuz) gün yıllık izin kullanmaları sağlanmalıdır.
6.)Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte pozitif ayrımcılık yapılarak, kurumların norm durumuna bakılmaksızın yer değişikleri talepleri kurumlarca bekletilmeksizin yerine getirilecek şekilde yeniden düzenlenmelidir. Engelli aday memurların sağlık mazereti durumunda yerdeğişikliği taleplerinde adaylık süresi dikkate alınmamalıdır.
7.)Engelli ve kronik hastalığı olan çalışanlara yönelik işsağlığı ve güvenliği ve mobbing (zorbacılık) konusunda çalışma başlatılmalı,söz konusu kişiler için ivedi bir şekilde gerekli tedbirlerin alınması sağlanmalıdır.
8.)Engelli kamu personelinin istihdam edildikleri kurumlara erişilebilirlikleri ve çalışma koşullarının denetlenmesi önem arz etmektedir.
9.)Tüm kamu kurumlarında engelli personelin izlem ve takibinin yapılması amacıyla, koordinasyon merkezleri kurulmalıdır.
TEÇ-SEN GENEL MERKEZİ / ENGELLİLER KOMİSYONU BAŞKANLIĞI
KAMUDA GÖREVLİ ENGELLİ PERSONELİN DİĞER HİZMET SINIFLARINA GEÇİŞLERİ HAKKINDA GÖRÜŞ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ
Toplumun ayrılmaz bir parçası olan dezavantajlı gruplardan engellilerin,umutlu ve geleceğe güvenle bakabilmelerini sağlayacak imkânlara kavuşturulması,devletimizin öncelikli görevleri arasında yer alıyor. Ancak engellilerinüretken bireyler olarak kendi kendilerine yeterli duruma gelmeleri konusunda tümtoplumumuz ilgilendiren kamu ve sivil toplum kuruluşlarına ayrıca sorumluluktaşıyan her insana görev düşüyor.
Tüm Eğitim Çalışanları Sendikası Engelliler KomisyonuBaşkanlığı olarak engelli personellerin yaşadığı bir soruna dikkat çekmekistiyoruz.
Şöyle ki:
Ataması Yardımcı Hizmetler Sınıfında Hizmetli kadrosuna yapılıp, engel durumuna göre bakılmaksızın engelli kamu çalışanlarından, amirleri tarafından aşırı iş gücü beklemektedir. Ancak engelli çalışanın yapıp yapamayacağı işler konusunda mevzuatta gerekli açıklamalar bulunmasına rağmen bazı idareciler tarafından mevzuat farklı yorumlanarak keyfitutumlar geliştirilmektedir. Çalışma durumları tamamen amirlerin insiyatifine bırakılmış bulunan engelli memurlar, zaman zaman yapamayacakları işlere zorlanmaktadır. Bedensel sağlığı yerinde çalışanlardan beklenen işlerin aynısını istemek gibi uygulamalar, engelli çalışanı gerek psikolojik gerekse bedensel olarak yıpratarak, Yardımcı Hizmetler Sınıfında Hizmetli kadrosundaki engelli kamu çalışanlarının hayatını zorlaştırmaktadır. Ayrıca bu durum yönetici ile engelli çalışanı karşı karşıya getirmektedir.
Halbuki Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin taraf olduğu sözleşmeler ve iç hukuk mevzuatı engelli personellerin diğer hizmet sınıflarına geçişi konusunda zemini zaten hazırlamış durumdadır.
Şöyle ki;
1.) Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin Çalışma veİstihdam başlıklı 27. Maddesi:
1. Taraf Devletlerengellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında çalışma hakkına sahipolduğunu kabul eder. Bu hak, engellilerin, açık, bütünleştirici ve erişilebilirbir iş piyasası ve çalışma ortamında serbestçe seçtikleri bir işle hayatlarınıkazanmaları fırsatını da içerir. Taraf Devletler çalışırken engelli olanlardâhil olmak üzere tüm engellilerin çalışma hakkının yaşama geçmesini yasamaçalışmalarını da içeren uygun tüm tedbirleri alarak güvence altına alır. TarafDevletler bunların yanı sıra;
(a)İşe alım ve istihdam edilme koşullarında, istihdamın sürekliliği, kariyergelişimi ve sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dâhil olmak üzere, istihdamailişkin her hususta, engelliliğe dayalı ayrımcılığı yasaklar;
(b) Fırsat eşitliği,eşit değerde işe eşit ücret ilkesi, tacizden korunma ve mağduriyetingiderilmesi, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları dâhil olmak üzere diğerbireylerle eşit koşullar altında adil ve uygun çalışma koşullarınınsağlanmasına ilişkin olarak engellilerin haklarını korur;
(e) İş piyasasındaengellilerin istihdam olanaklarının ve kariyer gelişiminin desteklenmesine veengellilerin iş aramasına veya işe başlamasına, çalışmaya devam etmesine ve işegeri dönmelerine yardım eder;
(g) Engellileri kamusektöründe istihdam eder;
(i) Engellilerinçalıştığı işyerlerinde makul düzenlemelerin yapılmasını sağlar;
2. Taraf Devletler engellilerin kölelikaltında tutulmalarını engeller ve engellileri zorla veya mecburi çalışmayakarşı diğer bireylerle eşit koşullar altında korur.
2.) Avrupa Sosyal Şartı’nın 15. Maddesi;
Akit Taraflar, yaşlarıve engellilerinin nedenleri ve niteliği ne olursa olsun, engellilerin toplumsalyaşamda bağımsız olma, sosyal bütünleşme ve katılma hakkını etkili bir biçimdekullanabilmelerini sağlamak amacıyla özellikle, aşağıdakileri taahhüt ederler:
1. Mümkün olduğunda genel plançerçevesinde, ya da bu mümkün değilse, kamusal ya da özel uzmanlaşmış organlararacılığıyla engellilerin yönlendirilmesini, öğrenimini ve mesleki eğitimini sağlamakiçin gerekli önlemleri almak.
2. Normal çalışma ortamında engellileriistihdam etmek ve onların istihdamını sürdürmek ve çalışma koşullarını engellileringereksinimlerine uyarlamak, ya da engellilik nedeniyle bunun mümkün olmadığıdurumlarda çalışmayı buna göre düzenlemek ya da engelin düzeyine göre güvenlibir istihdam türü yaratmak için, işverenleri özendirmeye yönelik bütünönlemlerle onların istihdam edilmelerini teşvik etmek.Bazı durumlarda buönlemler uzmanlaşmış yerleştirme ve destekleme hizmetlerine başvurmayı gereklikılabilir.
3.) Engellilerin MeslekîRehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 sayılı ILO Sözleşmesinin 1. Bölümü;
Engellilerin meslekirehabilitasyonu ve istihdamına ilişkin düzenlemeler getirilmekte ve engellivatandaşların fırsat ve muamele eşitliği temelinde iş edinmesi, sürdürmesi veişinde ilerlemesi ve topluma entegrasyonunun sağlanması için ulusal birpolitika oluşturulması ve uygulanması
4.) 2000/78/CE Sayılı AvrupaKonseyi Direktifinin 5. Maddesi;
İşverenler özel birdurum gerektirdiğinde, işverene orantısız bir yük yüklemediği takdirde, engellibir kimsenin işe girmesi, katılması veya işte ilerlemesi için veya eğitimdengeçmesi için uygun önlemleri alır.
5.) Anayasa’nın 10. Maddesi;
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasidüşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırımgözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklarasahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. “bumaksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.“Çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.”
AnayasaMahkemesi, Anayasa’nın 48. maddesinde herkesin dilediği alanda çalışma vesözleşme hürriyetine sahip ve özel teşebbüs kurmanın serbest olduğunu; devletinde bu konuda gereken tedbirleri almakla yükümlü bulunduğunu ifade etmiştir.Yine itiraz yoluna başvuran mahkemenin dayanmadığı; ancak 3 AYM, 19.6.2008, E.2006/101, K. 2008/126 (RG, 19.11.2008, S. 27059). Anayasa Mahkemesi’ninincelemeye tâbi tuttuğu 50. madde gereğince de küçük ve kadınlar ile bedeni veruhî yetersizliği olanların çalışma şartları bakımından özel olarakkorunacaklarına vurgu yapmıştır. Bununla paralel düzenleme getiren 61. maddedede “Devlet, engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarınısağlayıcı tedbirleri alır.” demektedir. Yüksek Mahkeme, engelli çalıştırmayükümlülüğünün, ruhsal veya fiziksel açıdan yetersizliği nedeniyle iş bulmaolanağını önemli ölçüde yitirenleri koruma düşüncesine dayandığını; Anayasa’nın50. maddesinin ikinci fıkrasındaki “Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhiyetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.”hükmünün engellilerin özel olarak korunmasını güvence altına aldığından bukuralın, engelliler bakımından Anayasa’nın 50. maddesinin bir gereği olduğunuifade etmiştir. Zira mahkemeye göre, anılan kuralla getirilen yükümlülük,engelli olmalarından dolayı çalışma hayatında dezavantajlı konumda olankişilerin çalışma hayatına kazandırılarak insan onuruna yaraşır hayatsürmelerini amaçladığından Anayasa’nın 2. maddesindeki sosyal devlet ilkesininbir sonucudur.
6.) 2002/58Sayılı Engellilerle İlgili Genelgenin 1. Maddesi;
Kamu kurum ve kuruluşları, istihdamızorunlu engelli personel kontenjanlarını açık tutmayarak süresi içinde sınavaçacak, engellilerin eğitim gördükleri alanlarda, eğitim düzeylerine, meslekibilgi ve becerilerine uygun iş ve görevlerde istihdamlarının sağlanması içinözen gösterecektir.
7.) 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nun İstihdam başlıklı 14.Maddesi;
İşe alımda; iş seçiminden, başvuruformları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri veşartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde engellilerin aleyhine ayrımcıuygulamalarda bulunulamaz.
Çalışan engellilerin aleyhinde sonuçdoğuracak şekilde, engeliyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muameledebulunulamaz.
Çalışan veya iş başvurusunda bulunan engellilerinkarşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelikistihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve işyerinde fizikseldüzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum vekuruluşlar ile işyerleri tarafından yapılması zorunludur. Engellilik durumlarısebebiyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan engellilerin istihdamı,öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.
8.) Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin DevletMemurluğuna Alınmaları Hakkındaki Yönetmeliğin 16. Maddesi;
(1) Kamu kurum ve kuruluşları çalışmayerlerini ve eklentilerini, engellilerin erişebilirliğine uygun durumagetirmek, engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak gerekli tedbirleri almakve engellilerin görev yaptıkları kadronun gereği olan işleri yapabilmeleri içinengel durumlarına göre gerek duyulan yardımcı ve destekleyici araç ve gereçleritemin etmek zorundadır.
(2) Engelliler, engelliliklerini artırıcıve ek engel getirici işlerde çalıştırılamaz.
9.) Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 21-23 Ekim 2016 tarihleriarasında düzenlediği “Kamu Personeli Sisteminin Değerlendirilmesi Çalıştayı”kapsamında, Sosyal Nitelikli Atamalar Başkanlığının aldığı tavsiye kararlarıiçerisinde yer alan 13. Maddesi;
Engellilerinmezuniyetlerine göre istihdam edilmeleri; bu çerçevede unvan değişikliğisınavına katılmaksızın öğrenimleri ile ihraz etmiş oldukları kadrolaraatanabilmelerine imkân verilmesi önerilmiştir.
İzahını yapmışolduğumuz Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin de taraf olduğu uluslararasısözleşmeler, genelgeler, kanunlar, yönetmelikler ve yapılan çalıştaylar gözönünde bulundurulduğunda kanun koyucunun idareyi keyfiyetten açıkça men ettiğigörülmektedir. Hatta engelliler lehine yapılacak pozitif ayrımcılığın eşitlikilkesine aykırı olmayacağı da net bir şekilde vurgulamaktadır.
Engelli kamu çalışanlarının 657 sayılıDevlet Memurları Kanunu gereği diğer hizmet sınıflarına geçişleriyle ilgiligerekli düzenlemelerin yukarıdaki uluslararası sözleşmeler, genelgeler, kanunlar,yönetmelikler ve yapılan çalıştaylar göz önüne alındığında hiç de zorolmadığını, bunun zaten bir hak olduğunu ve ivedilikle yapılması gereken birdurum olduğunu göstermektedir.
Bu Sorunun Çözümü İçin Önerimiz ise:
Bir defayamahsus olmak üzere;
Mevcut Lise(Ortaöğretim) mezunu engelli personelin Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliğisınavlarına tabi tutulmadan Yardımcı Hizmetler Sınıfından Genel İdare Hizmetleri Sınıfına,Lise dengi mesleki veya teknik öğrenimi bitiren Yardımcı Hizmetler Sınıfı ileGenel İdare Hizmetleri Sınıfında görev yapan engelli personelin mezuniyetlerinedayalı Teknik Hizmetler Sınıfına,
Ön Lisans veLisans mezunu Yardımcı Hizmetler Sınıfı ile Genel İdare Hizmetleri Sınıfında görevyapan engelli personelin mezuniyetlerine dayalı Genel İdare Hizmetleri ve TeknikHizmetler Sınıfına,
Formasyonbelgesi almış ve EKPSS’ye son iki yıl içerisinde girmiş olan Fakülte mezunu Eğitim Öğretim Hizmetleri Sınıfı dışında görev yapanengelli personelin ise tercihlerinin alınarak, Eğitim Öğretim Hizmetleri Sınıfına geçişleri sağlanmalıdır.
TEÇ-SEN GENEL MERKEZİ /ENGELLİLER KOMİSYONU BAŞKANLIĞI